Σταύρος Λυγερός: Συντεταγμένη ή ανεξέλεγκτη χρεοκοπία;

Η πραγματικότητα είναι ότι η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει από το 2010. Η θεραπεία-σοκ όχι μόνο δεν απέτρεψε την αναπόφευκτη χρεοκοπία, αλλά επιδείνωσε τις επιπτώσεις της.

Ηπερικοπή του 13ου και 14ου μισθού, καθώς και του κατώτατου μισθού μονοπώλησε τους προβολείς. Τα ζητήματα αυτά είναι σημαντικά, αλλά το πρωταρχικό και μείζον ερώτημα είναι εάν το νέο πακέτο –το PSI, η νέα δανειακή σύμβαση και το νέο Μνημόνιο– έχει τις προϋποθέσεις να ανατάξει την οικονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι το κρίσιμο αυτό ερώτημα ωθείται στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης. Ο λόγος είναι ότι τα τρία κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση Παπαδήμου έχουν με τις πράξεις τους απαντήσει, έστω κι αν αποφεύγουν να το δηλώνουν ρητώς. Η πραγματικότητα είναι ότι η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει από το 2010. Η θεραπεία-σοκ όχι μόνο δεν απέτρεψε την αναπόφευκτη χρεοκοπία, αλλά επιδείνωσε τις επιπτώσεις της. Τα γεγονότα διέψευσαν την αρχική διαβεβαίωση ότι το πρώτο Μνημόνιο θα εξασφάλιζε τον αναγκαίο χρόνο και θα επιτύγχανε τη δημοσιονομική εξυγίανση και την επιστροφή στις Αγορές. Η Ελλάδα βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σ’ ένα καταστροφικό αδιέξοδο. Η ύφεση δεν δημιουργεί μόνο οικονομικά και κατ’ επέκταση κοινωνικά ερείπια. Εκτροχιάζει και την προσπάθεια προσέγγισης των δημοσιονομικών στόχων. Οι δόσεις μετέθεσαν χρονικά τη χρεοκοπία. Το ίδιο κάνει και το νέο πακέτο. Η αγορά χρόνου, μάλιστα, δεν χρησιμοποιήθηκε για να προετοιμάσει το κράτος και την κοινωνία, ώστε η χρεοκοπία να γίνει με συντεταγμένο τρόπο εντός της Ευρωζώνης και με το μικρότερο δυνατό οικονομικο-κοινωνικό κόστος. Αντιθέτως, όπως –πριν– οι δόσεις, έτσι και το νέο πακέτο τροφοδοτεί την ψευδαίσθηση ότι το αναπόφευκτο μπορεί να αποτραπεί. Η χρονική μετάθεση της χρεοκοπίας κοστίζει πολύ ακριβά. Το Μνημόνιο προκαλεί οικονομικά και κοινωνικά ερείπια. Το πρώτο δάνειο της τρόικας διοχετεύτηκε περίπου κατά 85% για να πληρωθούν στο άρτιο τόκοι και χρεολύσια – το υπόλοιπο χρηματοδότησε το πρωτογενές έλλειμμα. Αυτό σημαίνει ότι αντικαταστάθηκε χρέος προς ιδιώτες που «κουρεύεται» από χρέος προς κράτη που δεν «κουρεύεται». Η νέα δανειακή σύμβαση συνεχίζει στον ίδιο δρόμο. Με αυτή το σύνολο του χρέους θα υπαχθεί στο βρετανικό Δίκαιο, ενώ πριν από δύο χρόνια υπαγόταν σχεδόν όλο στο ελληνικό Δίκαιο. Η διαφορά δεν είναι καθόλου ασήμαντη. Εκτός από το γεγονός ότι το βρετανικό Δίκαιο ευνοεί το δανειστή και καθιστά το χρέος ενυπόθηκο, θα αποδειχτεί μοιραίο, εάν η δυναμική πετάξει την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης. Το «κούρεμα» είναι θετικό, αλλά ανεπαρκές για να καταστήσει το χρέος εξυπηρετήσιμο. Το χειρότερο είναι το νέο Μνημόνιο. Πρόκειται για την ίδια συνταγή με αυξημένη δόση λιτότητας. Είναι λογικό να εκτιμήσουμε ότι το νέο Μνημόνιο θα επιτείνει το αδιέξοδο. Με άλλα λόγια, το νέο πακέτο στρώνει το δρόμο για μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία - κατάρρευση, η οποία πιθανόν να πετάξει τη χώρα και εκτός Ευρωζώνης, παρότι αυτό δεν είναι στις προθέσεις ούτε του ευρω-ιερατείου ούτε της Αθήνας. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα θα μετατραπεί σε έρμαιο των δανειστών της. Με τη δημόσια περιουσία να έχει υποθηκευτεί και εκποιηθεί, δεν θα υπάρχει βάση για να στηριχτεί η ανασυγκρότηση της οικονομίας. Η Ελλάδα είχε αντικειμενικά περιθώρια να δια πραγματευτεί ένα βιώσιμο πρόγραμμα ανάταξης. Δεν είχε, όμως, τις υποκειμενικές προϋποθέσεις. Η πολιτική ελίτ δεν είχε επεξεργαστεί ρεαλιστικό εναλλακτικό εθνικό σχέδιο. Επίσης, δεν έχει προετοιμάσει το κράτος και την κοινωνία για το ενδεχόμενο συντεταγμένης χρεοκοπίας. Για την ακρίβεια, είναι ανίκανη να συζητήσει μια τέτοια επιλογή. Ούτε διανοεί ται να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό όπλο το γεγονός ότι παραμένει συστημικός κίνδυνος για την Ευρωζώνη. Μια στάση πληρωμών θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην Ελλάδα. Η απειλή ότι δεν θα πληρώνονται μισθοί και συντάξεις είναι κινδυνολογική, αφού η τρόικα θα πάψει να χρηματοδοτεί το πρωτογενές έλλειμμα. Πρόβλημα θα έχει το τραπεζικό σύστημα, αλλά κι αυτό αντιμετωπίζεται. Δεν είναι καθόλου σίγουρο, όμως, ότι θα φτάναμε εκεί. Μια στάση πληρωμών θα έστρεφε τις Αγορές εναντίον των άλλων αδύναμων κρίκων, προκαλώντας αναπόφευκτα καταστροφικό ντόμινο. Με άλλα λόγια, η εγκατάλειψη της Ελλάδας ισοδυναμεί με άλμα στο κενό για την Ευρωζώνη.